Sotheby’s Parijs 12.12.12.
119 kavels aan de Rue du Faubourg Saint-Honoré. 88 van de 119 kavels (74%) werden toegewezen voor een totaal bedrag van iets meer dan 7.200.000 euro.
We beginnen met de collectie van Emile Lejeune, een Luikenaar die in 1905 voor Leopold II gaat werken in de Compagnie du Kasai. Zijn hoofdopdracht is de exploitatie van grondstoffen, voornamelijk ivoor, rubber en kobalt. Tussen 1905 en 1914 richt hij talrijke handelsposten op in het gebied van de Kuba, Lele, Wongo en Pende. Hij verzamelt er stukken die hij ter bewaring naar zijn ouders stuurt in België. Hij sterft in 1920. Zijn verzameling wordt bewaard door zijn neef Boris de Starosvietsky, en hiervan worden nu 12 stukken te koop aangeboden. Lot 2, een drinkbeker van de Wongo haalt 150.000 euro.
Volgen een reeks voorwerpen uit Oceanië.

Hierbij lot 17, een prachtige Biwat fluitstopper (foto 1), ooit in het bezit van het Museum für Völkerkunde in Berlijn, en in de collectie van Frits en Therese Lemaire in Amsterdam. Bij een schatting van 450-550.000 werd er 1.200.000 voor betaald.
Bij het Afrikaanse aanbod vinden we onder lot 48 een grote Bambara marionet terug. Bij een schatting van 40-70.000 brengt ze zo maar eventjes 240.000 euro op.
Lot 52, een Diula masker in metaal (foto 2), gaat voor de minimumschatting van 200.000 de deur uit. De Diula regeerden sinds de 18-de eeuw over het koninkrijk van Kong in Senoufogebied. Het masker werd in 1958 verkocht door Simon Escaré aan Loed Van Bussel in Amsterdam. Er zijn duidelijk gelijkenissen te zien met de Kpeplie maskers van de Senoufo. De Diula waren dan ook ontstaan uit een samensmelting van Manding, die moslim waren, en animistische Senoufo. Op het voorhoofd zien we de halve maan, aan de mond de ‘kattesnorharen’, en de boogvormige taouages op de wangen. De maskers traden op ter gelegenheid van de feesten voor de jonge vrouwen en voor het einde van de ramadan.
Volgt de collectie van Karl-Heinz Krieg uit Ivoorkust en Ghana. Lot 69, een prachtig hoofdje van de Akan in terra cotta, zag zijn prijs met grote sprongen van 30 naar 450.000 euro stijgen.
In lot 84 wordt een 149 cm grote monoliet van de Ejagham uit Nigeria aangeboden (foto 3). Deze impressionante en zeldzame basaltbeelden dateren uit de 15-de eeuw en komen uit de streek van de Cross River. Ze werden aan de rand van het dorp geplaatst, alleen of in groepjes, op een plaats waar de initiatieriten plaatsvonden. Elke steen stelt een voorouder voor, een historische figuur of is het embleem van een geheim genootschap. Hij veranderde voor 600.000 euro van eigenaar.
Lot 89, een reliekfiguur van de Fang, bracht 450.000 op. Lot 90, een Kota reliekfiguur steeg tot 520.000. Lot 93, een ander Fangbeeld afkomstig van Paul Guillaume en Pierre Vérité, werd eigenaardig genoeg ingehouden op 210.000. Lot 104, een beeldje van de Moswea-Ngombe uit de streek van de Ubangi in Kongo, in 2010 tentoongesteld in het Afrika Museum in Berg en Dal, kostte uiteindelijk 260.000 euro.
Al bij al zeer geslaagde veilingen in Parijs. Het is nu even rustig tot na de feestdagen. Daarna kijken wij uit naar de verkopen van Native en van Lempertz in Brussel. Prettig jaareinde!
Martin Lagrain

alle resultaten

Christie’s Parijs 11.12.2012.

De laatste jaren was Sotheby’s de onbetwiste leider in het veilen van etnische kunst. Ondertussen was Christie’s bezig met een inhaalbeweging. En kijk: nadat ze vorig jaar al een paar geslaagde verkopen realiseerden, komen ze nu met de absolute top naar voren. Dat was dan ook te merken aan de resultaten. 64 van de 91 loten vonden een koper (70%) voor een totale som van dik 6.000.000 euro.
In een eerste deel komt de collectie van du Bouzet, een luitenant ter zee die tussen 1837 en 1840 deel uitmaakte van de expeditie van Jules Dumont d’Urville in de Pacific, onder de hamer. 22 voorwerpen die misschien niet direct de esthetische top zijn, maar wel stokoud en authentieker kan haast niet.
Daarna volgen 10 miniaturen uit de zogenaamde Jolika collectie. Deze stukken uit Nieuw Guinea waren een gift van Marcia en John Friede aan het Fine Arts Museum of San Franscisco, waar ze tussen 2005 en nu permanent waren tentoongesteld. Het duurste stuk, lot 30, een neksteun uit de Tami eilanden, geschat op 100-150.000, werd ingehouden op 60.000 euro.
De 2 volgende kavels zijn afkomstig van de Franse kineast Henri-Georges Clouzot (nee, niet die van de Pink Panther . Lot 44, een Fang hoofd, volgens de beschrijving in de catalogus ‘in de stijl van de Fang’, en geschat op 1.000-1.500 vindt een koper bereid om 13.000 euro neer te tellen. Onbegrijpelijk!
Volgt een selectie van werken afkomstig van ‘divers amateurs’. Hierbij lot 46, een tot nu toe nog onbekende Baga slang (foto 1).

De meeste exemplaren die bekend zijn, zijn in de jaren ’50 meegebracht door Henri Kamer en Hélène Leloup. Op één na worden ze allemaal bewaard in museale collecties. De slang, genaamd bansonyi, is de drager van de geest Ninkinanka, die bij de Baga beschouwd wordt als de brenger van regen, rijkdom en vruchtbaarheid. Zij kwam ook tussen bij initiatieriten van jongens en meisjes, en wordt geassocieerd met de regenboog, die verondersteld wordt aan de oorsprong te liggen van de rivieren en van de regen, en bij uitbreiding ook van leven en dood. Elke wijk had zijn eigen slang, en bij hun optredens traden ze met elkaar in competitie. Hierbij worden de bijna 2 meter hoge beelden op een soort staketsel op het hoofd gedragen. In 1958 werd de cultus door president Ahmed Sékou Touré verboden. Bij een schatting van 200-300.000 euro werd ze uiteindelijk verkocht voor 260.000. Lot 51, een Fang hoofd, nog afkomstig van Charles Ratton, Félix Fénéon en Pierre Berès, brengt 320.000 euro op.
Nadien komt een ‘belangrijke Europese privécollectie’ aan de beurt. Hierbij een aantal stukken die deel hebben uitgemaakt van de tentoonstelling Ututombo in 1988 in het Brusselse Paleis voor Schone Kunsten. Lot 66, een nkisi fetish van de Yombe, haalt 190.000 en lot 74, een nagelfetish, 250.000, en lot
En dan komt dé klapper van de avond: de 254 cm grote Nkundu sarcofaag uit Kongo (foto 2), afkomstig uit de collectie van Willy Mestach. Deze doodskisten komen uit de streek van Mbandaka, het vroegere Coquilhatstad, gesitueerd in Midden-Kongo rond de Ubangirivier. De rug is uitgehold om het lijk of de beenderen van een chef te bevatten, hoewel deze figuur hiervoor niet lijkt gebruikt. Om in de smalle ruimte te passen werd het lijk eerst gedroogd in de rook van een vuur. Dit kon soms verschillende maanden in beslag nemen. Na de mummificatie werden zo nodig de gewrichten gebroken. De kist werd afgesloten met een plank, die hier ontbreekt. Gelijkaardige gebruiken vinden we bij de Bwende (de ‘niombo’) en de Bembe, maar daar is het lichaam in tientallen lagen doeken gewikkeld, zodat het er meer uitziet als een reusachtige pop. De figuur heeft een executiemes in de linker hand. Volgens de overlevering werden belangrijke chefs in de 19-de eeuw in deze kisten begraven, samen met 2 slaven die werden geofferd en in het graf de kist omarmden. De meeste auteurs denken dat de kisten na verloop van tijd eerder prestigeobjecten werden ter nagedachtenis van de chefs, en dat ze de stoffelijke resten niet meer bevatten. De oudere gebruikte kisten werden begraven, en daardoor zijn er uiteraard geen exemplaren aanwezig in collecties. Daarom wordt deze sarcofaag gesitueerd tussen 1900 en 1940, meest waarschijnlijk rond 1910. De laatste sarcofaag zou rond 1940 zijn gemaakt. De weinige gekende exemplaren bevinden zich in het museum van Tervuren. Schatting 2-3.000.000 euro, afgehamerd op 2.350.000.
Volgen 5 kavels, aangeboden ten voordele van het Brooklyn Museum of Arts. Lot 82, een nkisi van de Villi stijgt tot 210.000. Bijzonder mooi is lot 83, een beeld van de Tabwa (foto 3). Deze stam leeft in oostelijk Kongo aan het Tanganyikameer. Hun snijwerk heeft een viertal hoofdkenmerken: meestal zijn de figuren mannelijk, relatief klein (<38 cm), met uitgewerkte tatoeages in het gelaat en op romp en rug, en tenslotte een meestal zeer uitgewerkte coiffe. De figuur stelt de stichter van de clan Kyomba voor. Volgens de overlevering bracht hij in zijn kapsel de essentiële elementen van de Tabwa beschaving mee: de essentiële planten, het levensvuur en de korf om de belastingen te innen. Hij ligt aan de oorsprong van de landbouw, en wordt beschouwd als de chef, de vader, de echtgenoot en de perfect minnaar. De nieuwe eigenaar betaalde uiteindelijk 400.000 euro.
Tot slot komen nog 6 stukken van de Songue onder de hamer uit de collectie Van Bulck. Hij kocht ze van Karel Plasmans die ze persoonlijk verwierf in Kongo tussen 1955 en 1970.

Martin Lagrain

alle resultaten

Zemanek 24 november 2012.
We zijn weer vertrokken voor een lange reeks najaarsveilingen. Sinds begin oktober zijn er in Frankrijk, Engeland en de VS al heel wat geweest. Wie de zaken een beetje volgt, krijgt soms verrassende dingen te zien. Dikwijls heb je een ‘déja-vu’ gevoel, en bij nader inzien klopt dat ook meestal wel. Stukken die je aangeboden en al dan niet verkocht heb gezien bij de tophuizen Christie’s en Sotheby’s, verschijnen dan plots in andere catalogi. Soms vraag je je af waarom. Is het een poging tot snelle winst? Een nieuwe poging na niet verkocht? Was het stuk niet goed genoeg voor de top? Heeft iemand zich miskocht en wil hij er weer vanaf? Feit is dat er uit soms zelfs zeer gereputeerde collecties stukken van de hand gaan aan een fractie van de oorspronkelijk betaalde prijs. Bij Neal werden zo een reeks wapens aangeboden uit de Russel-Aitkin collectie, eerder verkocht bij Christie’s en Sotheby’s. Bij Arte Primitivo zien we een Songue die bij Christie’s 6 tot 12.000 euro moest kosten, en waar je nu al vanaf 2000 op kunt bieden, naast een Fang beeld dat nog niet zo lang geleden bij Zemanek 14.000 euro moest opbrengen. Ach, misschien is dat wel hun reële waarde, en werden ze bij de tophuizen meegezogen in de slipstream van de topprijzen voor de topstukken. Het is een oud zeer. Ook bij de verkoop van de collectie Vérité in Parijs werd indertijd voor 2/3 van de stukken veel te veel betaald, gewoon omdat iedereen wel een stuk uit die beroemde collectie wilde. Geduld blijft een schone deugd, en vroeg of laat doen er zich altijd wel opportuniteiten voor die de kleinere liefhebber kunnen bekoren.
Zemanek dan: van de 504 aangeboden loten werden er 167 verkocht (33%) voor een totale som van 327.455 euro voor kosten. Een zeer normaal resultaat. Het niet-Afrikaanse aanbod deed het traditiegetrouw iets beter: 30 kavels op 94 (40%)vonden een afnemer voor 42.340 euro, tegenover 137 op 420 bij de Afrikaanse (32%) voor 285.115 euro. Er was één echte topper: lot 181, een beeld van de Guro, gepubliceerd bij Bastin in 1984, dat 45.000 euro opbracht (foto 1).
Vermelden we verder lot 94, een ‘shrunken head’ uit Ecuador (van de Jivaro’s, dacht ik?) voor 14.000 (foto 2). Dergelijke hoofden waren oorlogsbuit. Nadat het hoofd van de vijand was afgesneden, werd het vakkundig ontbeend en opgevuld met hete stenen tot de huid lederachtig werd. Daarna werd het gemoduleerd tot het terug een menselijke vorm had, maar dan slechts ter grootte van een vuist. Het succes in de rariteitenkabinetten was dermate groot, dat er praktijken bekend zijn van moord en diefstal van hoofden uit de mortuaria van ziekenhuizen om aan de vraag te voldoen! Lot 151, een Nunuma masker uit Burkina Faso, was 11.000 euro waard, lot 166, een Baule masker ging weg voor 18.000, lot 168, een Dan masker voor 11.000, lot 180, een Guro masker voor exact 10.000, en lot 343, een masker van de Galoa bracht 13.000 op. Er werden ook een reeks van 5 Songue beelden aangeboden uit een Belgische koloniale verzameling. Tenslotte zagen we nog een heraanbieding van de overgebleven stukken uit de verzameling van Schulte-Bahrenberg, die vlot van eigenaar veranderden. Een hele reeks van de duurdere stukken ging niet weg. Ik vond de schattingen al hoog. Voor 10.000 euro of meer verwacht ik naast authenticiteit toch ook wel een goede provenance en een extraatje wat betreft esthetische kwaliteit.
Op naar de grote twee in Parijs begin december!
Martin Lagrain

Resultaten:

Zemanek Münster website